Mechanika ruchu psów

Erwin Dembiniok

Wykorzystanie zalet i umiejętności psa myśliwskiego jest uwarunkowane jego sprawnością fizyczną, którą gwarantuje pożądany pokrój. Jest to przede wszystkim prawidłowa budowa anatomiczna, kształty określonych części ciała i wzajemny ich stosunek względem siebie oraz ustawienie i kątowanie połączeń w stawach.

Innymi słowy wydajność pracy psa jest uzależniona od budowy, która ma zdecydowany wpływ na mechanikę ruch psa; ruch nie męczący go i pozwalający wytrwale pracować.

W skład aparatu ruchu wchodzą kości jako element stały i aktywne mięśnie. Ważny element stanowią kłęby, którym od kilkudziesięciu lat przypisuje się priorytetową rolę. Zwraca się również wyjątkową uwagę na przykład na dysplazję stawu biodrowego Myśliwi po prostu nie chcą trzymać kalekich psów, które się szybko męczą i nie są wytrzymałe.

Ruch psa ma miejsce z chwilą wyprowadzenia ciała ze stanu stateczności. Odbywa się to za pomocą pchnięć kończyn, co powoduje przeniesienie się środka ciężkości poza przednie odnóża. Wymaga to określonej energii gdyż kończyny zginają się i prostują w stawach wskutek kurczenia i rozluźniania odpowiednich mięśni.

W ruchu psa uczestniczą czynnie następujące organy:

Głowa z szyją

jest regulatorem ruchu, zwłaszcza gdy pies galopuje. Wykonywane przez nią pionowe wahadłowe ruchy powodują zmianę środka ciężkości jak również powodują usztywnienie kręgosłupa, co daje możliwość większej siły pchnięcia do przodu tylnym odnóżom. Długa i smukła szyja jest korzystniejsza aniżeli krótka i gruba, z reguły z ciężką głową. Taka budowa jest korzystnie dopasowana do ogólnej budowy i jeszcze do niedawna była znakiem szlachetności wielu ras psów.

Piersiowa część grzbietu

powinna być stosunkowo dłuższa gdyż wpływa na szybkość i wytrzymałość. Zbyt krótka skraca klatkę piersiową, która powinna być nie tylko głęboka ale dobrze modelowana i przestronna. Krótka i głęboka klatka może robić dobre wrażenie jedynie na początkujących kynologach, natomiast sędziowie ringowi uważają ją za błąd.

Kłąb

Elegancję eksterierową psa daje kłąb, który jest obarczony istotnymi obowiązkami we wspomaganiu ruchu psa. Składa się z pięciu wyrostków kolczystych, które stanowią pierwsze kręgi piersiowe. Zwiększają one wysokość psa, a jeśli kłąb jest wyraźny i dobrze zaznaczony linia grzbietu opada ku tyłowi, co robi bardzo korzystne wrażenie estetyczne. Pies ma atletyczną budowę, która umożliwia większą szybkość chodów, gdyż siła pchnięcia nóg jest skierowana pod korzystniejszym kątem niż u osobników o poziomej linii grzbietu. Dość powiedzieć, że wielu sędziów kieruje pierwszy rzut oka podczas oceny wyżłów na wyrazistość w kłębie. Przy tej okazji krótka dygresja: liderem w wysokości i wyrazistości kłębu jest seter irlandzki, potem pointer przed wyżłem niemieckim krótkowłosym, na równi seter angielski i spaniel bretoński. Często wyżeł węgierski krótkowłosy przed gordonem. Mówi się, że wysoki kłąb przyczynia się do łatwiejszego unoszenia przodu, wysiłek mięśni grzbietu jest mniejszy i nie męczy psa. Wysoki przód ułatwia hamowanie, co daje dobry efekt u wyżłów przechodzących natychmiast podczas galopu i zwietrzenia zwierzyny do wystawiania. Mówiono kiedyś o ostrym nosie psa.

Bark i przednie odnóża

długość łopatki, kości ramieniowej oraz wielkość kąta stawu barkowego pozwalają na dłuższy krok podczas biegu i płynność ruchu w galopie. Krótki krok powstaje jeśli kąt stawu barkowego jest zbyt rozwarty, co powoduje ograniczony wyrzut kończyny, a tym samym naturalnie krótki krok. Taki układ również utrudnia hamowanie.

Łopatkę

łączą z tułowiem jedynie mięśnie, dzięki czemu posiada ona swobodę ruchu a jej skośne ułożenie pozwala na lepszą amortyzację kończyn. Może jednak spowodować nieco krótszy i mniej pewny krok - kłus i galop. Długa łopatka daje możliwość zwiększenia rozmachu stawu barkowego. Obecnie wymaga się bardziej skośnej łopatki, gdyż jest korzystniejsza w czynnościach amortyzacyjnych, zwłaszcza jeśli jest ustawiona do kości ramieniowej w granicach powyżej dziewięćdziesięciu stopni i lekko powyżej. Długa, ukośnie ułożona łopatka jest najwłaściwsza dla psów myśliwskich.

Staw łokciowy

Dolna część przedniej kończyny zaczyna się od stawu łokciowego. Patrząc na niego z boku powinien być szeroki a wyrostek kostny zwany łokciem długi i silnie odchylony do tyłu w płaszczyźnie, w jakiej odbywa się ruch nóg. Łokcie wciśnięte lub zbyt luźne są wadliwe. Niemniej jednak okolica ta potrzebuje dostatecznej ilość przestrzeni do swobodnego, nieuciążliwego wykonywania ruchu. Luźne łokcie są z reguły odstające z czym wiąże się dosiebna postawa odnóży kwalifikowana ogólnie jako poważna wada przodu psa.

Podramię

stopniowo ścienia się ku dołowi. Jego najlepszy kształt jest owalny i dlatego jest bardzo wytrzymały. Ustawienie podramienia ma być pionowe i równoległe. Jeszcze czterdzieści lat temu na południu Polski dość często spotykano wyżły niemieckie krótkowłose z namacalnie krótkim podramieniem. Takie psy okładały z reguły pole kłusem i rzadko kiedy przechodziły do galopu, nie mówiąc już o galopie wyciągniętym.

Śródręcze

na które rzadko zwracają uwagę początkujący sędziowie, u psów myśliwskich powinno być krótkie, lekko pochylone do przodu. Zbyt pochyłe, jak również strome - to znaczy pionowe - jest wadą trudną do wyeliminowania jeśli nosicielem uchybienia jest pies.

Palce

są najniższą częścią odnóży. Ich zadaniem podczas ruchu psa jest przeniesienie na siebie siły uderzeń nogi o ziemię i amortyzowanie powstałych wstrząsów. Żeby mogły temu podołać mają łukowaty kształt i ściśle do siebie przylegają. Jeśli są rozlazłe - luźne - cierpią wiązadła i psy szybko się męczą. Budowa łap i stóp ma również wpływ na elegancję ruchu psa w marszu.

Krzyż i tylne odnóża.

Mankamenty budowy i ruchu psa są łatwiej zauważalne w jego tylnej części. Chyba dlatego, że kynolodzy zdają sobie sprawę z pełnienia przez te części ciała zasadniczej siły napędowej potrzebnej dla przemieszczania się zwierzęcia. Dla zwiększenia siły pchnięcia w momencie odbicia jest korzystniejsze dłuższe i skośne udo, a kąt w stawie kolanowym co najmniejszy. Taka budowa zwiększa siłę rozmachu, gdyż dłuższe udo umożliwia dostateczne wydłużenie mięśni - zginaczy stawu kolanowego. Wydłużenie uda jest bardziej pożądańe aniżeli wydłużenie podudzia. Dobrą mechanikę ruchu gwarantuje prawidłowa budowa stępu, który ma mieć silne wiązadła oraz dobrze rozwiniętą i skierowaną do tyłu kość piętową.

Stopa

Najniższa część tylnej nogi – stopa - winna być sucha i krótka. Jej ustawienie bywa zbliżone do pionowego. Psy ze stopami podsiebnymi niekorzystnie przedstawiają się podczas marszu, robią wrażenie niskiego zadu i zajmują prawie ostatnie miejsca na ringu.

W obecnej działalności kynologicznej mechanika ruchu psa nabiera coraz większego znaczenia. Pamiętam zdarzenie, kiedy właściciel suki przewidzianej do krycia psem z drugiego końca Polski martwił się, że nie mógł zobaczyć psa w ruchu. Uświadomieni hodowcy najbardziej obawiają się dysplazji stawów biodrowych.

Na wystawach ocenia się mechanikę ruchu w kłusie psa, ponieważ ten umożliwia zmieniaż ruch odnóży w systematycznym rytmie. Wolny krok jest mało przydatny. Jest pozbawiony werwy, jaką sędziowie lubią widzieć podczas ruchu psa. Nieprzydatny jest cwał. Uniemożliwia obserwację prawidłowości budowy kończyn, w tym ich kątowania.

Ocena mechaniki ruchu psa należy do trudnych zadań sędziego na ringu. Jeszcze trudniejsza jest umiejętność prowadzenia psa w taki sposób, by pod tym względem pokazał się z jak najlepszej strony. Mistrzynią tej umiejętności stopnia najwyższego jest pani Małgorzata Supronowicz, wielki znawca anatomii i psychiki psów. Nie tylko moim zdaniem jej sukcesy polegają na umiejętności dopasowania szybkości kroku pokazywanego psa do apogeum, w którym jego ruch jest najlepszy.


Autor: Erwin Dembiniok
artykuł pochodzi z czasopisma PSY MYŚLIWSKIE i zostal zamieszczony za zgodą redakcji