Mastocytoma

Komórki tuczne - mastocyty - po raz pierwszy opisano w 1883 r., ale za ich odkrywcę uznaje się Pawła Ehrlicha. Początkowo sądzono, że komórki te magazynują substancje odżywcze dla tkanki łącznej – stąd nazwa „tuczne”.

Mastocyty:

• stwierdzane są we wszystkich głównych narządach i tkankach psów – głównie w skórze oraz w błonie śluzowej układu oddechowego i pokarmowego .
• biorą udział w wielu procesach fizjologicznych i patologicznych:

- procesy immunologiczne - biorą udział w obronie organizmu przed bakteriami i innymi drobnoustrojami. Jedną z najważniejszych substancji wydzielanych przez mastocyty jest histamina.
- przebudowa tkanki łącznej
- regulacja ciśnienia krwi
- gojenie ran, proces krzepnięcia krwi i wielu innych.

• ich aktywacja przejawia się degranulacją i uwolnieniem zmagazynowanych w ziarnistościach substancji czynnych bądź ich proliferacją.

W medycynie weterynaryjnej opisano dwa typy procesów rozrostowych dotyczących matocystów:

• rozrost odczynowy - mastocytoza (mastocytosis). - nienowotworowa proliferacja komórek tucznych
• rozrost nowotworowy - mastocytoma (mastocytoma).

Występowanie mastocytomy:

• to najczęściej występujący nowotwór skóry u psów - 16–21% wszystkich zmian nowotworowych.
• w wieku od 4 miesięcy do 18 lat, ze średnią wieku około 8–9 lat..
• najczęściej u mieszańców, ale też u psów rasowych: bokserów, boston terierów, bullterierów, foksterierów, mopsów, labradorów, beagli, wyżłów weimarskch i golden retrieverów.

Objawy kliniczne:

• skórne lub podskórne guzki lub guzy o średnicy 1–4 cm dobrze odgraniczone od otaczających je tkanek. Cechują się powolnym wzrostem
• zmiany histopatologicznie słabo zróżnicowane, przybierają postać rozlanych, obrzmiałych obszarów skóry o słabo zaznaczonych granicach i miękkiej konsystencji. Guzy te rosną szybko, osiągają większe rozmiary, często ulegają powierzchownemu owrzodzeniu
• w niektórych przypadkach mastocytomy mogą bardzo szybko zmieniać swój wygląd makroskopowy (nagle pojawia się rumień i znacznego stopnia obrzmienie), szczególnie w czasie lizania przez psa lub podczas niedelikatnego omacywania. Nazywane jest to objawem Darriera. Zjawisko to jest wynikiem degranulacji komórek tucznych znajdujących się w miąższu zmiany i uwolnienia substancji biologicznie czynnych.
• mastocytomy mogą być pojedyncze, ale często (11–25% przypadków) bywają mnogie.
• guzy stwierdza się we wszystkich okolicach ciała, jednakże najczęściej na tułowiu i dalszych odcinkach kończyn.

- 50% - tułów i w okolica krocza,
- 40% przypadków - na kończynach
- 10% - na głowie i szyi

• guzy na przekroju są biało-szare, ale mogą być także brązowe lub szare
• oprócz obecności guza pierwotnego (lub ognisk wtórnych) obserwuje się czasami inne objawy kliniczne:

- owrzodzenia żołądka i jelit/dwunastnicy, którym towarzyszą objawy bolesności jamy brzusznej, zmniejszenie lub brak apetytu, krwiste wymioty oraz smoliste stolce
- zaburzenia krzepnięcia krwi
- opóźnienie gojenia rany pooperacyjnej w miejscu po usuniętej zmianie
- w bardziej agresywnych postaciach obserwuje się też objawy wynikające z zajęcia narządów wewnętrznych przez proces chorobowy (jelita, wątroba, śledziona, szpik kostny).

Przyczyny powstawania:

• najczęściej nieznane
• niekiedy wiąże się je z przewlekłymi stanami zapalnymi lub działaniem na skórę środków drażniących .
• brano pod uwagę zakażenia wirusowe.
• mutacje dotyczące genu receptora określanego mianem c-kit.

Diagnostyka:

• wygląd makroskopowy zmiany z uwzględnieniem predyspozycji rasowych
• obecność objawu Darriera.
• badanie histopatologiczne tkanki usuniętej w czasie zabiegu operacyjnego - pozwala ocenić stopień złośliwości guza oraz odróżnić dobrze zróżnicowane guzy z komórek tucznych od mastocytozy skórnej.
• badanie morfologiczne i biochemiczne krwi,
• ogólne badanie moczu
• badanie rentgenowskie klatki piersiowej
• badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej.
• badanie cytologiczne szpiku kostnego i węzłów chłonnych - w przypadku mnogich guzów II st. bądź w sytuacji nawrotów

Trzy typy guzów:

• Mastocytomy I stopnia - (dobrze zróżnicowany guz z komórek tucznych) pojawiają się najczęściej w skórze właściwej, rzadziej osiągają tkankę podskórna, są dobrze odgraniczone od sąsiednich tkanek.
• mastocytomy II stopnia (średnio zróżnicowany guz z komórek tucznych) często naciekają tkankę podskórną, ułożone są w sznury lub duże skupiska i wykazują naciekanie tkanek sąsiednich.
• Mastocytomy III stopnia (słabo zróżnicowane guzy komórek tucznych) osiągają największe, naciekają tkankę podskórną, naskórek, ich powierzchnia często ulega owrzodzeniu.

Leczenie

Możliwości leczenia zależą od:

• stopnia złośliwości guza,
• lokalizacji zmiany,
• zaawansowania procesu chorobowego,
• dostępności metod leczniczych
• zaangażowania i możliwości finansowych właściciela

Postępowanie terapeutyczne:

a/ mastocytoma I i II stopnia, ograniczona do skóry i tkanki podskórnej

• leczeniem z wyboru jest zabieg chirurgiczny (możliwość całkowitego usunięcia zmian.)
• całkowite usunięcie mastocytomy II stopnia złośliwości potwierdzone badaniem histopatologicznym - dało zadowalające wyniki u 98% z 31 psów bez stosowania leczenia dodatkowego.

B/ mastocytoma II i III stopnia, zlokalizowana na kończynach lub miejscach, gdzie nie jest możliwe pozostawienie marginesu tkanek zdrowych :

• radykalny zabieg chirurgiczny, np. amputacja zajętej kończyny,
• radioterapia
• wycięcie zmiany w połączeniu z radioterapią
• dodatkowo chemioterapia

Rokowanie

a/ zależne od stopnia złośliwości nowotworu:

• guzy I stopnia - ograniczonyme do skóry, a przerzuty do miejsc odległych są rzadkie. Około 10% psów pada z powodu obecności wznowy lub przerzutów odległych.
• mastocytomy II stopnia - z reguły także zmiany ograniczone do skóry, jednakże bardziej agresywne klinicznie, a przerzuty do węzłów chłonnych i miejsc odległych stwierdzano w około 45% przypadków.
• mastocytomy III stopnia. - śmierć z powodu wznowy lub obecność ognisk wtórnych w różnych narządach wewnętrznych stwierdza się w 85% przypadków
• po chirurgicznym usunięciu guza z komórek tucznych 1500 dni lub dłużej przeżyło:

- 83% zwierząt z guzem dobrze zróżnicowanym (I stopień),
- 44% z guzem średnio zróżnicowanym (II stopień)
- 6% zwierząt z guzem słabo zróżnicowanym (III stopień).

B/ zależne od umiejscowienia zmiany pierwotnej. Guzy w okolicy okołoodbytowej, krocza, pachwinowej, w jamie ustnej oraz w okolicy pazurów są mniej zróżnicowane, mają bardziej agresywny charakter i w ich przebiegu dość wcześnie dochodzi do powstania wtórnych ognisk w miejscu zmiany pierwotnej.

C/ zależne od tempa proliferacji komórek nowotworu.

Opracowanie Izabela Biernacka na podstawie: „Nowotwory skóry i tkanki podskórnej u psów i kotów. Część I. Guz z komórek tucznych” Rafał Sapierzyński, Edyta Sapierzyńska z Katedry Nauk Klinicznych Wydziału Medycyny Weterynaryjnej w Warszawie